Od ponad 20. lat, co roku 9 września o godzinie 9.09 obchodzony jest Światowy Dzień FAS, czyli Alkoholowego Zespołu Płodowego.

Specjaliści podkreślają, że FAS jest chorobą nieuleczalną, której można uniknąć, zachowując abstynencję w czasie ciąży. Do dziś bowiem nie określono dawki alkoholu, która byłaby bezpieczna dla płodu. Lekarze tłumaczą, że każda ilość niesie ryzyko wystąpienia zaburzeń w rozwoju dziecka.

O skali problemu, objawach i leczeniu dzieci z FAS rozmawialiśmy z konsultantem wojewódzkim w dziedzinie neonatologii, dr Małgorzatą Czyżewską z Oddziału Neonatologicznego Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu.

Typowy Alkoholowy Zespół Płodowy wynikający z nadużywania alkoholu występuje z częstością jednego do dwóch przypadków na tysiąc urodzeń, natomiast wielokrotnie więcej jest przypadków częściowego FAS, które nie wynikają z nałogowego picia, ale z używania alkoholu nawet w niewielkich ilościach, bo nie wiadomo jaka ilość alkoholu jest szkodliwa dla płodu i zawsze istnieje ryzyko uszkodzenia centralnego układu nerwowego. Bezpiecznie jest przyjąć, że każda ilość alkoholu może nieść ryzyko dla dziecka. Kobiety, które planują ciążę powinny całkowicie zrezygnować z alkoholu.

Czy można powiedzieć, że kiedy ciężarna kobieta wypija lampkę wina, to jej dziecko wypija tyle samo?

Wypija tyle samo, ale konsekwencje są o wiele groźniejsze, bo płód nie potrafi obronić się przed trucizną. Płód tę przysłowiową lampkę wina trawi trzy dni. Wszystko co mama zjada czy wypije trafia do płodu przez łożysko. W klinicznej praktyce kiedy mamy podejrzenie, że zgłaszająca się do porodu kobieta jest pijana badamy jej krew i okazuje się, że u dziecka stężenie alkoholu jest wyższe niż u matki. To jest dowód na to, że dziecko nie radzi sobie z przyswojeniem alkoholu. To jest poważna neurotoksyna, która uszkadza rozwijający się mózg. Zresztą chociaż najbardziej wrażliwy jest centralny układ nerwowy, to zagrożenie dotyczy wszystkich narządów, może zdarzyć się wada serca, przewodu pokarmowego, nerek i innych organów.

Czy FAS widać od razu po urodzeniu?

W przypadkach kobiet uzależnionych od alkoholu tak. Dzieci pijących matek często rodzą się przedwcześnie albo mają małą masę urodzeniową. Te dzieci mają też charakterystyczny wygląd tj. mała głowa, krótkie szpary powiekowe, wąskie usta, szeroko rozstawione oczy, wygładzona rynienka nosowa, nisko osadzone uszy czy krótka szyja. Jednak najpoważniejsze konsekwencje to uszkodzenie centralnego układu nerwowego. Niestety te zmiany są nieodwracalne.

W przypadku kobiet pijących sporadycznie zaraz po urodzeniu może wydawać się, że dziecko jest zdrowe ?

Niektórych skutków nie widać od razu. Potem okazuje się, że dziecko gorzej się rozwija fizycznie i psychicznie, kłopoty pojawiają się w szkole, dziecko jest nerwowe, nie może się skupić, może mieć kłopoty emocjonalne i behawioralne.

Mamy dzieci z FAS są zaskoczone?

Często wypierają się picia w czasie ciąży, nie przyznają się do nadużywania alkoholu lub przekonują, że było to sporadyczne, w mniejszych ilościach. Czasem to się wiąże z innymi uzależnieniami od substancji psychoaktywnych czy nikotyny, skutki są jeszcze poważniejsze. W zależności od stopnia upośledzenia często te dzieci są niesamodzielne, trafiają do ośrodków w których wymagają stałej opieki i rehabilitacji.
Czy przypadków FAS jest więcej w ostatnich latach?
Utrzymuje się na podobnym poziomie, chociaż świadomość rośnie i wiedza na temat FAS jest coraz bardziej powszechna.

Picie alkoholu w ciąży nie jest prawnie karalne, jakie konsekwencje ponosi matka, która rodzi dziecko z FAS?

Jej dziecko będzie chore, będzie wymagało pomocy, czasem przez całe życie, to najpoważniejsza konsekwencja. Jeżeli mam obawy, że dziecko może nie być bezpieczne w domu rodzinnym pracownik socjalny szpitala , we współpracy z Ośrodkiem Pomocy Społecznej przeprowadzają wywiad środowiskowy. Sprawdzane są warunki do jakich miałby trafić noworodek. Ostatecznie to sąd rodzinny podejmuje decyzję czy dziecko wyjdzie z mamą do domu czy zostanie umieszczone w pieczy zastępczej. W tym roku były w naszej klinice dwa takie przypadki. Ważne jest też żeby dzieci wymagające pomocy jak najwcześniej trafiały do specjalistycznych ośrodków, które zajmują się wczesną interwencją, obejmują intensywną opieką już noworodki, tak aby skutki FAS były jak najmniejsze, aby umożliwić dziecku rozwój.

Jak powinno się edukować społeczeństwo na temat FAS?

O problemie powinno się już mówić w szkołach. Integralnym elementem zajęć dotyczących prokreacji powinno być przekazywanie wiedzy na temat wpływu alkoholu na płód. Do tego częściej powinny pojawiać się kampanie medialne i społeczne. Trzeba pokazywać konsekwencje picia alkoholu w czasie ciąży.

Dziękuję za rozmowę